جدال سنت و مدرنیته در شالیزار‌های مازندران | کشاورز سنتی می‌کارد و دلال مدرن می‌خورد

بهار فصل شالیکاری و کشت و کار در شالیزار‌های مازندران به شمار می‌رود و با گذر از هر منطقه‌ای می‌تواند شالیکارانی را به نظاره نشست که تا زانو در شالیزار فرو رفته اند و مشغول آب تخت کردن و و آماده سازی مزارع برای کشت هستند.

اگرچه کشاورزی از قیمت‌های محصول برنج طی دو سال گذشته دل خوشی ندارند و با این حال همچنان بخشی از دسترنجشان در انبار‌ها و شالیکوبی‌ها باقی مانده است، اما باز به دلیل آن که شالیکاری شغل آبا و اجدادی آنان است، دل به مزرعه زده اند و پای تا زانو در گل ولای فرو برده اند تا روزی خود را تامین کنند.

مازندران بیش از ۲۱۳ هزار هکتار شالیزار دارد وسالانه یک میلیون تن انواع برنج محلی و پرمحصول مرغوب را تولید می‌کند. سال‌ها از ورود تجهیزات نوین شالیکوبی نظیر دستگاه‌های نشاکار به مزارع مازندران می‌گذرد با این حال همچنان بسیاری از کشاورزان راغب هستند به شیوه‌های سنتی به نشا و شالیکاری بپردازند.

این درحالی که استفاده از تجهیزات نوین و مدرن در حوزه کشاورزی و توسعه مکانیزاسیون علاوه بر کاهش هزینه‌ها در تولید محصول کیفی و سالمتر نقش بسزایی دارد. همزمان با ماه اول فصل بهار، عملیات شخم وشیار و آب تخت کردن در برخی از مزارع مازندران شروع شده است.

سید محمد هاشمی شالیکار بخش لاله آباد بابل که بیش از سه دهه در امر شالیکاری فعالیت دارد و با استفاده از دستگاه شش ردیفه به نشاکاری مشغول است، افزود: کار شالیکاری به صورت سنتی دارای مشقت فراوانی است و به عنوان نمونه خزانه گیری یک هکتار شالیزار شش تا هفت خزانه نیاز دارد.

وی در گفتگو با ما اظهار کرد: برای خزانه گیری در شالیکاری مکانیزه یک تا دو خزانه کمتر از ۱۰ متری نیاز است و این مساله در کاهش هزینه‌ها تاثیر زیادی دارد.

 یک کشاورز: برای نشاکاری سنتی حداقل به ۱۰ تا ۱۲ کارگر نیاز است و هزینه دستمزد آنان بالا است درحالی که در نشاکاری مکانیزه به تنهایی می‌توانیم ۱۵ هزار مترمربع مزرعه را با دستگاه نشاکاری کنم

وی با عنوان این که نشای مکانیزه هزینه‌ها و کار کمتری دارد، گفت: برای نشاکاری سنتی حداقل به ۱۰ تا ۱۲ کارگر نیاز است و هزینه دستمزد آنان بالا است درحالی که در نشاکاری مکانیزه به تنهایی می‌توانیم ۱۵ هزار مترمربع مزرعه را با دستگاه نشاکاری کنم.

هاشمی ادامه داد: هزینه‌های غذا و پذیرایی ۱۲ کارگر در نشای سنتی و کشت شالی به اضافه دیگر هزینه‌های تولید سبب می‌شود تا شالیکاری دیگر صرفه اقتصادی نداشته باشد و باید به سمت استفاده از تجهیزات نوین و کشاورزی استفاده کرد.

به تاکید کارشناسان، مکانیزاسیون از دهه ۹۰ که مکانیزاسیون وارد حوزه زراعت برنج شد، علاوه بر سلامت و کاهش سختی کار، شاهد افزایش تولید و بهره وری و در نتیجه درآمد کشاورزان هستیم. در حال حاضر بیش از ۹ هزار دستگاه نشاکار، نشاکاری مکانیزه برنج در کشور فعالیت می‌کند و امروز با همت کارشناسان شرکت ها، بخش عمده‌ای از قطعات نیازمند ساخت و تولید کمباین مخصوص برداشت شالی و دستگاه نشاکار داخلی شده است.

به رغم آن که طی سال‌های اخیر مکانیزاسیون برنج در کاشت، داشت و برداشت بیشتر مورد استقبال کشاورزان قرار گرفت، اما همچنان برخی کشاورزان به صورت سنتی کشت می‌کنند.

روستاییان قاضی محله لاله آباد بابل چندسالی است که به صورت مکانیزه اقدام به کشت و نشای مکانیزه می‌کنند، علی هاشمی شالیکار لاله آبادی درباره مزایای کشت و نشای مکانیزه گفت: در کشت سنتی هزینه‌های کارگری و وجین سرسام آور است، اما در نشای مکانیزه این هزینه‌ها کاهش چشمگیری می‌یابد.

وی در گفتگو با ما با تاکید بر توجه به مبارزه با علف‌های هراز گفت: وجین کردن در نشای مکانیزه بسیار راحت‌تر از شیوه سنتی است و در این راستا دستگاه وجین کار وجود دارد.

 کشاورز بابلی: شمار بوته‌هایی که در نشای مکانیزه کشت می‌شود، بیشتر از نشای دستی است و خطای انسانی در نشای سنتی و دستی بیشتر است ولی در شیوه مکانیزه تعداد بوته‌ها یکدست کشت می‌شود

وی با اظهار این که شمار بوته‌هایی که در نشای مکانیزه کشت می‌شود، بیشتر از نشای دستی است، افزود: خطای انسانی در نشای سنتی و دستی بیشتر است ولی در شیوه مکانیزه تعداد بوته‌ها یکدست کشت می‌شود.

این کشاورز با عنوان این در نشای مکانیزه حرکت نشا باید به سمت نور آفتاب باشد، آن را متمایز از کشت سنتی برشمرد و درباره دلیل عدم رغبت برخی کشاورزان به کشت مکانیزه، کمبود ادوات کشاورزی و کمبود آب را از جمله مسائل بیان کرد و افزود: علاوه بر این برخی کشاورزان عقیده دارند که به کشت دوم با این شیوه نمی‌رسند درحالی که کشت مکانیزه بسیار بهتر از شیوه سنتی است.

شهرستان قائم شهر با داشتن ۲۰ واحد بانک نشا یکی از شهرستان‌های پیشرو در کشت مکانیزه برنج مازندران است و با آغاز فصل زراعی سال ۱۴۰۳، کشاورزان قائم شهر با آب تخت کردن و شخم و شیار اراضی و خزانه گیری برنج خود را برای کشت این محصول استراتژیک آماده کردند.

ایجاد کارگاه‌های بانک نشا

سید مهدی حسینی برنجکار روستای دوک قائم شهر یکی از مجریان بانک نشاء برنج این شهرستان در اهمیت کار کشت مکانیزه برنج در گفتگو با خبرنگار بازار افزود: با اخذ مجوز از مدیریت جهاد کشاورزی قائم شهر و ایجاد کارگاه‌های بانک نشا، کار آماده سازی بذر برنج به صورت مکانیزه در این مجموعه انجام می‌شود.

وی افزود با فعالیت این بانک نشا، بذر مورد نیاز ۱۲۰ هکتار اراضی شالیزاری برای نشای مکانیزه برنج تامین می‌شود.

همچنین علی جعفرزاده معاون جهاد کشاورزی قائم شهر نیز ایجاد اشتغال، کاهش هزینه‌های تولید، تسهیل و سرعت بخشی روند کاشت و افزایش محصول برنج را از مزایای کشت مکانیزه برنج عنوان کرد.

جعفر زاده افزود: شهرستان قائم شهر بیش از ۱۰ هزار هکتار اراضی شالیزاری دارد که با توسعه کشت مکانیزه، ۶۵ درصد شالیزار‌های این شهرستان به روش نوین و با ماشین نشا کشت می‌شود.

معاون جهاد کشاورزی قائم شهر اظهار امیدواری کرد با آماده شدن اراضی و در صورت مساعد بودن شرایط آب و هوایی، نخستین نشای برنج روز‌های آینده در شالیزار‌های این شهرستان آغاز خواهد شد.

پیش بینی می‌شود با تلاش ۱۵ هزار کشاورز و بهره بردار برنجکار قائم شهر، امسال بیش از ۵۰ هزار تن شلتوک از شالیزار‌های این شهرستان برداشت شود.

در حال که کشاورزان با رنج و مشقت فراوان اقدام به تولید برنج می‌کنند، اما دلالان و واسطه‌ها با شیوه‌های نوین و بهره گیری از ابزار‌های گونان قانونی و غیرقانونی و واردات بی رویه، سود‌های کلانی را به جیب می‌زنند و آه و حسرت آن نصیب شالیکارن می‌شود.

منبع: بازار